• English (English)

Titles

SEM

 

Scanning Electron Microscopy


  میکروسکوپ الکترونی روبشی 

 در این نوع میکروسکوپ، مطابق شکل1، پرتو الکترونی از تفنگ الکترونی واقع در بالای میکروسکوپ، گسيل مي شود و پس از گذراندن یک مسیر ستونی در محفظه خلأ، توسط میدان های الکترومغناطیسی روی سطح نمونه کانونی می شوند

                          
شکل1: تصوير شماتیک از یک دستگاهSEM

1-تفنگ الكتروني 2- لنز هاي مغناطيسي كانوني كننده 3- الكترون هاي اوليه 4- الكترون هاي ثانويه 5- نمونه 6- نگهدارنده نمونه 7- كويل هاي مغناطيسي  8- آشكارساز 9- جريان در حال روبش10-PMT  11- تصوير برداري 12- مشاهده تصوير  
در SEM نمونه با پرتو الکترونی باریکی به قطر 100 آنگستروم بمباران می‌شود. در اثر برخورد پرتوهای الکترونی به نمونه، الکترون های ماده برانگیخته می‌شوند و در هنگام بازگشت به مدار اصلی خود همان گونه که اشاره شد ممکن است به شکل الکترون های ثانویه، پرتو x ، الکترون های پس پراکندگی و الکترون های اوژه از سطح نمونه گسیل شوند که به کمک آنها می توان خواص مختلفی از ماده از قبیل ترکیب شیمیایی، پستی و بلندی سطح، کریستالوگرافی، خواص الکتریکی و مغناطیسی را بدست آورد.
درخشندگی و وضوح هر نقطه از تصویر SEM بستگی به شدت الکترون های بازگشتی از سطح نمونه دارد، که آن نیز به طور مشخص، وابسته به کیفیت موضعی سطح نمونه مي باشد و بدین ترتیب می‌تواند معیاری از پستی و بلندی سطح به دست آورد. اولین نمونه آزمايشگاهي این میکروسکوپ در سال 1938 توسط وان آردن Von Ardenne و اولین نمونه تجاری آن نيز در سال 1965ساخته شد که بر پایه روبش الکترون ها با سازوکار الکترونیکی شکل گرفته بود.
اما امروزه این نوع میکروسکوپ ها با فناوری جدید توانسته اند به واقع اطلاعات گرانقدری را در اختیار محققان قرار دهند.
شكل2، نمونه اي واقعي از يك ميكروسكوپ روبشي الكتروني جدید را نشان می دهد که ساخت شرکت مشهور JEOL می باشد. همچنین، شكل3، جهت مقایسه، تصاویر یک نمونه که بوسیله ميكروسكوپ نوري و الكتروني روبشي به صورت مجزا، بدست آمده را نشان مي دهد.

                               
شكل2: يك ميكروسكوپ الكتروني روبشي، ساخت كمپاني JEOL 

 
               تصوير گرفته شده باميكروسكوپ SEM                                                             تصوير گرفته شده باميكروسكوپ  نوري
شكل3: تمايز بين تصاوير بدست آمده بوسيله ميكروسكوپ نوري و ميكروسكوپ SEM

آماده سازی نمونه :
با توجه به اینکه برای تشکیل تصویر در SEM از فرایند برگشت ذرات گسیلی استفاده می شود، آماده سازی نمونه نیز با حساسیت خاصی انجام می شود. سطوح فلزی به خاطر ماهیت رسانایی، نیازی به آماده سازی خاصی ندارند، در حالی که برای نمونه های نارسانا، روی سطوح را با استفاده از تکنیک کندوپاش، با لایه نازکی از یک فلز مانند طلا پوشش می دهند.
علت آن است که در سطوح نارسانا، سطح برخوردی با پرتو الکترونی به صورت موضعی، باردار شده و در نتیجه مسیر حرکت الکترون های برگشتی را تغییر داده و بنابراین تصویر واضحی از سطح نمونه به دست نخواهد آمد. نمونه‌های پودری باید روی یک لایه رسانا نظیر آلومینیوم، پخش شده و کاملاً خشک شوند.
علاوه بر این، نمونه‌ها بایستی عاری از مایعاتی با فشار بخار بالا نظیر آب، محلول‌های پاک کننده آلی و لایه های روغنی باقیمانده‌ باشند. چرا که به عنوان مثال آب در شرایط خلأ به صورت بخار در می آید.  شکل 4، نمونه اي از تصاوير بدست آمده در اندازه های متفاوت از میکرو ذرات SiO2 را نشان  مي دهد که بوسيله ميكروسكوپ SEM بدست آمده اند.
 
 
شکل4، تصاويرمختلف گرفته شده از میکرو ذرات SiO2 با استفاده از ميكروسكوپ SEM





منبع : کتاب مبانی لایه نشانی و آنالیز نانو ساختار تالیف آقای جهانبخش مشایخی، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی

فیلم آموزشی در مورد میکروسکوپ الکترونیSEM